Historia ISTDP

Intensywna Krótkoterminowa Psychoterapia Dynamiczna (ISTDP) to w psychoterapii nurt stosunkowo młody, rozwijający się od lat 60-tych ubiegłego wieku w Kanadzie, USA, krajach Europy Zachodniej, a w ostatnich latach również w Polsce. U źródeł tego podejścia leżał brak satysfakcji z efektów i długości terapii psychoanalitycznej oraz chęć zbadania i zrozumienia jakie interwencje w relacji terapeutycznej przynoszą u pacjenta realną, możliwą do oceny zmianę. Twórca tego podejścia - Habib Davanloo, w oparciu o precyzyjną obserwację nagrań sesji terapeutycznych wypracował nowatorską metodę terapii pozwalającą na osiągniecie głębokich i trwałych zmian wewnątrzpsychicznych w stosunkowo krótkim czasie. Teoretyczne podstawy ISTDP oparte są na założeniach terapii psychoanalitycznej oraz teorii przywiązania Johna Bowlby’ego, zintegrowanych ze współczesna wiedzą neurobiologiczną.

Davanloo wprowadził do teorii i praktyki analitycznej istotne modyfikacje. Zakwestionował on między innymi przekonanie Freuda, że superego kształtuje się w toku osobniczego rozwoju stosunkowo późno. Studiując przypadki kliniczne doszedł do wniosku, że superego może pełnić aktywną rolę w powstawaniu i podtrzymywaniu neurotycznych mechanizmów już w pierwszych miesiącach życia. Uważał on psychonerwicę za rezultat różnego rodzaju traumatycznych doświadczeń prowadzących do zniszczenia/uszkodzenia emocjonalnej więzi pomiędzy dzieckiem a jego pierwotnymi opiekunami.

Wg. Davanloo dziecko nieświadomie reaguje na zranienie sadystyczną, morderczą wściekłością prowadzącą zarówno do poczucia winy i żałoby po stracie ukochanego obiektu, jak i do karzącej reakcji ze strony superego (zintrojektowanych agresorów). Rozwijające się ego dziecka buduje utrwalający się z czasem system obron, próbując poradzić sobie z napierającymi, zepchniętymi do nieświadomości uczuciami i pragnieniami, z lękiem i sadystycznym dyktatem superego. Bazując na teorii Davanloo i własnych obserwacjach Josette ten Have-de Labije stworzyła tzw. mapę drogową do nieświadomości, pozwalającą terapeucie zrozumieć jakie interwencje może podjąć aby bezpiecznie, wraz z pacjentem odbyć swoistą podróż w czasie, krok po kroku pomagając mu odrzucić sadystyczną dyktaturę patologicznego superego i dotrzeć do swoich bolesnych uczuć oraz zranionych pragnień.

Podejście ISTDP

ISTDP zakłada aktywną rolę terapeuty i pacjenta, jako równych partnerów, mających różne zadania i pozostających w ciągłej intensywnej interakcji. Pierwszym celem jest zatem wypracowanie świadomego i nieświadomego przymierza roboczego. Terapeuta używając techniki konfrontacji, identyfikacji, klaryfikacji pracuje z tzw. obronami frontowymi działającymi na poziomie oporu przed bliskością emocjonalną z innymi osobami. Pacjent ma szansę wyraźnie zobaczyć autodestrukcyjny efekt swojej pasywności, uległości, opozycyjności, mówienia ogólnikami, intelektualizowania, unikania kontaktu wzrokowego; oraz zrozumieć związek automatycznego sięgania po te obrony z traumatycznymi doświadczeniami w swoich ważnych relacjach z przeszłości. Terapeuta konsekwentnie reaguje na każdą obronę za pomocą której pacjent unikając bliskości sabotuje swoje własne pragnienie bycia zrozumianym i dostania pomocy, z empatią zaprasza go do zobaczenia jak bardzo automatycznie rani on samego siebie i podtrzymuje swój problem. W ISTDP terapeuta interweniuje, nie akceptując roli biernego, bezradnego świadka samoniszczących zachowań pacjenta. Pozwala to pacjentowi doświadczyć siebie jako ważnego i wartego wysiłku a terapeuty jako różniącego się zarówno od aktywnych agresorów jak i od biernych świadków jego cierpienia w przeszłości. Terapeuta zaprasza pacjenta aby zobaczył go jako realną, niedoskonałą a jednocześnie kompetentną i zaangażowaną osobę, stwarzając warunki do odwrócenia projekcji pacjenta i zbudowania przymierza. W ISTDP terapeuta nieustannie konfrontuje pacjenta z jego autodestrukcyjnymi zachowaniami po które sięga „tu i teraz” podczas sesji, adresuje jego zdrowe, głęboko ukryte pragnienia i zaprasza do dokonania wyboru. Obudzenie dawno pogrzebanych tęsknot za byciem zrozumianym z troską, miłoscią i precyzją i dostaniem pomocy wywołuje natychmiastową reakcję ze strony patologicznego superego pacjenta. Pacjent ma okazję doświadczyć intensywnego wewnętrznego konfliktu, a interwencje terapeuty pozwalają ten konflikt i związany z nim lęk świadomie zobaczyć i zrozumieć. Pod naporem zmobilizowanych uczuć i pragnień pacjent może świadomie porzucić stosowane obrony dla swego własnego dobra.

W podejściu ISTDP terapeuta patrzy na pacjenta i uczy go patrzenia na samego siebie przez pryzmat trójkąta osób i trójkąta konfliktu (Malan 1979).

Reakcje pacjenta (uczucie/impuls, lęk, obrona) reprezentują wierzchołki trójkąta konfliktu. Badamy je zawsze na bazie konkretnej sytuacji w relacji z terapeutą w czasie sesji , w relacji z obecnego życia pacjenta, bądź w relacji z ważnymi osobami w przeszłości (trójkąt osób). W ten sposób pomagamy pacjentowi zrozumieć jego obecne reakcje i powiązać je z unikalną historią jego dzieciństwa. Doświadczenie przez pacjenta zablokowanych emocji i tęsknot z wczesnych relacji otwiera go na świadome przeżywanie uczuć i pragnień w aktualnych sytuacjach interpersonalnych.

Istotne znaczenie dla przebiegu procesu terapeutycznego ma precyzyjna diagnoza charakterystycznego dla pacjenta wzorca rozprzestrzeniania lęku oraz pomoc pacjentowi w przywróceniu jego zdrowej regulacji. Ciągłe monitorowanie poziomu lęku pozwala uniknąć zbyt pochopnych interwencji, które mogłyby skutkować jego niekontrolowanym wzrostem i zablokowaniem procesu terapeutycznego.

Rzeczywisty, pełny dostęp do uczuć i zdrowe regulowanie lęku wiążą się z ich doświadczaniem na poziomie fizycznym, dlatego też terapeuta stale kieruje swoją i pacjenta uwagę na reakcje mobilizowane w ciele.

Skuteczność i Szkolenie ISTDP

Skuteczność ISTDP dokumentują liczne badania naukowe. Metoda może być z powodzeniem stosowana w przypadku większości zaburzeń, w których wskazane jest leczenie psychoterapią. Wyjątkiem są pacjenci psychotyczni, psychopaci, oraz osoby uzależnione od alkoholu i narkotyków (tacy pacjenci mogą rozpocząć terapię jeżeli utrzymują abstynencję).

Sesje ISTDP są nagrywane na wideo, co pozwala na precyzyjne superwizowanie terapii oraz znacznie podnosi efektywność procesu szkolenia psychoterapeutów pracujących w tym podejściu. Kształcenie odbywa się w małych grupach, w atmosferze szacunku i empatii. Warunki takie pozwalają uczestnikom na bezpieczne mierzenie się z własnymi trudnościami, sprzyjając uczciwemu konfrontowaniu się terapeutów z ich własnymi obronami przed emocjonalną bliskością. Proces stawania się coraz lepszym terapeutą ISTDP staje się tym samym nieustającą osobistą przygodą.